“We can only escape from the world by outgrowing the world. Death may take man out of the world but only wisdom can take the world out of the man.
"हामी संसारबाट उम्कन संसारलाई नै उछिनेर जानुपर्छ।" यहाँ 'संसारबाट उम्कनु' भन्नाले भौतिक रूपमा यो ग्रह छोडेर जानु भन्ने होइन। यसको अर्थ संसारका अस्थायी वस्तुहरू, पद, पैसा, प्रतिष्ठा, मोह र भ्रमहरूबाट मानसिक तथा आध्यात्मिक रूपमा मुक्त हुनु हो। 'संसारलाई उछिनेर जानु' भनेको सांसारिक कुराहरूको पछाडि नलागी, तिनको यथार्थ प्रकृतिलाई बुझेर, तिनको प्रभावबाट माथि उठ्नु हो। यो परिपक्वता र उच्च चेतनाको अवस्था हो।
"मृत्युले मानिसलाई संसारबाट बाहिर निकाल्न सक्छ, तर मानिसभित्रबाट संसारलाई बाहिर निकाल्ने काम केवल ज्ञानले मात्र गर्न सक्छ।" यो भनाइको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण भाग हो। मृत्युले हाम्रो शरीरलाई संसारबाट अलग गर्छ, तर हाम्रो मनमा बसेका सांसारिक चाहनाहरू, आसक्तिहरू र भ्रमहरूलाई हटाउन सक्दैन। मानिस मर्दा शरीर मात्र छोड्छ, तर यदि ऊ जीवित छँदा संसारको मोहबाट मुक्त हुन सकेन भने, ऊ पुनर्जन्मको चक्रमा वा अन्य किसिमका बन्धनमा रहिरहन सक्छ। 'ज्ञान' (Wisdom) भन्नाले आत्मज्ञान, यथार्थको बोध, र संसारको नश्वरतालाई बुझेर त्यसप्रतिको मोह त्याग गर्ने विवेक हो। यही ज्ञानले मात्र हाम्रो मनबाट लोभ, मोह, द्वेष र आसक्तिहरूलाई हटाउन सक्छ, जसले गर्दा हामी जीवित छँदै पनि आन्तरिक रूपमा स्वतन्त्र हुन्छौँ।
"जबसम्म मानव सांसारिकताको मोहमा फस्छ, तबसम्म उसले मिथ्या आसक्तिको कर्मिक परिणाम भोग्नुपर्छ।" 'सांसारिकताको मोह' भनेको भौतिक सुखसुविधा, पद, प्रतिष्ठा र नश्वर कुराहरूप्रति अत्यधिक आसक्ति राख्नु हो। जब हामी यी क्षणिक कुराहरूलाई नै जीवनको सर्वोच्च लक्ष्य मान्छौँ, तब हामी 'मिथ्या आसक्ति' (False Allegiances) को सिकार हुन्छौँ। हामी गलत कुराहरूप्रति वफादार हुन्छौँ, जसले हामीलाई बन्धनमा पार्छ र 'कर्मिक परिणाम' (Karmic Consequences) निम्त्याउँछ। यो कर्मिक परिणाम दुःख, बेचैनी, निराशा र बारम्बारका समस्याहरूको रूपमा प्रकट हुन सक्छ, किनकि हामीले नश्वर कुराहरूमा आफ्नो सुख खोजिरहेका हुन्छौँ।
"तर जब सांसारिकता आध्यात्मिक अखण्डतामा रूपान्तरित हुन्छ, तब ऊ स्वतन्त्र हुन्छ, यद्यपि ऊ शारीरिक रूपमा सांसारिक चीजहरूका बीचमै बसिरहेको हुन्छ।" यो मुक्ति र स्वतन्त्रताको मार्ग हो। यहाँ 'सांसारिकता आध्यात्मिक अखण्डतामा रूपान्तरित हुनु' (Worldliness is transmuted into Spiritual Integrity) भन्नाले सांसारिक वस्तुहरूलाई पूर्ण रूपमा त्याग्नु होइन, बरु तिनप्रतिको आफ्नो दृष्टिकोण र सम्बन्ध बदल्नु हो। 'आध्यात्मिक अखण्डता' भनेको सत्य, प्रेम, करुणा, आत्म-अनुशासन र उच्चतम नैतिक मूल्यमान्यताहरूसँग एकताबद्ध हुनु हो। जब हामी यी गुणहरूलाई आत्मसात् गर्छौं, तब सांसारिक वस्तुहरूले हामीलाई नियन्त्रण गर्न सक्दैनन्। हामी तिनको उपयोग गर्छौँ, तर तिनमा फस्दैनौँ। यसरी, हामी भौतिक रूपमा संसारमा नै रहेर पनि आन्तरिक रूपमा मुक्त र आनन्दित रहन सक्छौँ।
संसारमा हुनु (Dwelling physically among worldly things): जबसम्म डुङ्गा समुद्रमाथि रहन्छ, हामी सुरक्षित हुन्छौँ र यात्रा गर्न सक्छौँ। हामी समुद्रको उपयोग गर्छौँ — यसका छालहरूको मजा लिन्छौँ, यसमा माछा मार्छौँ, एका ठाउँबाट अर्को ठाउँमा जान्छौँ। ठीक त्यसैगरी, हामी संसारमा बस्छौँ, सांसारिक वस्तुहरूको प्रयोग गर्छौँ, सम्बन्धहरू बनाउँछौँ।सांसारिकताको मोह (Obsessed by worldliness): तर कल्पना गर्नुहोस्, यदि समुद्रको पानी डुङ्गाभित्र पस्न थाल्यो भने के हुन्छ? सानो मात्रामा पानी पसेमा त खासै फरक नपर्ला, तर जब धेरै पानी डुङ्गाभित्र पस्छ (अर्थात्, जब सांसारिक मोह, लोभ, आसक्ति, ईर्ष्या, क्रोध र भौतिक वस्तुप्रतिको अत्यधिक निर्भरता हाम्रो मनभित्र पस्न थाल्छ), तब डुङ्गा डुब्न थाल्छ। हामी 'कर्मिक परिणाम' भोग्छौँ, जुन दुःख, मानसिक अशान्ति र जीवनका चुनौतीहरूको रूपमा प्रकट हुन्छ। हामी संसारमा 'फस्छौँ'।ज्ञान र आध्यात्मिक अखण्डता (Wisdom and Spiritual Integrity): 'ज्ञान' र 'आध्यात्मिक अखण्डता' भनेको डुङ्गालाई पानीबाट सुरक्षित राख्नु हो। यसको अर्थ हामीले डुङ्गा (हाम्रो जीवन) लाई यति बलियो र जलरोधक बनाउनुपर्छ कि बाहिरको पानी (सांसारिक प्रभाव) भित्र पस्न नसकोस्। हामी पानीमा छौँ, तर पानी हामीभित्र छैन। जब हामी ज्ञानको सहाराले आफ्नो मनलाई मोहबाट बचाउँछौँ, तब हामी संसारमा हुँदाहुँदै पनि त्यसका बन्धनबाट मुक्त रहन्छौँ। हामी समुद्रमा तैरिइरहेको एउटा सुरक्षित र स्वतन्त्र डुङ्गाजस्तै हुन्छौँ।
Comments
Post a Comment