कविताको नेपाली अनुवाद (Translation)
इतिहास, जुन एउटा बधशाला हो
जहाँ नायकहरू हुँदैनन्
केवल कसाइहरू र मारिएकाहरू हुन्छन्,
मूर्ख कविहरूले जस्तोसुकै दन्त्यकथा सुनाए पनि
र धर्मशास्त्रीहरूले जेसुकै विश्वास गरे पनि,
यो सुनिश्चित गर
कि खुकुरी (वा छुरी) तिम्रो होस्
र काटिन तयार घाँटी अरू कसैको।
तर सबैभन्दा उत्तम त यो हो कि, कुनै सुरक्षित कुनाबाट
शक्तिले बौलाएकाहरूको कोलाहलबाट टाढा,
तिमी चम्किलो धार र छुरीहरूलाई नियाल्न सक
र उनीहरूको बगेको रगतले
पाना र भुइँमा बनाउने
सुन्दर गुलाफी आकृतिहरूलाई।
अर्थ र व्याख्या (Meaning and Explanation)
यो कविताले मानव इतिहासको एक क्रूर र निर्मम चित्र प्रस्तुत गर्दछ। यसको अर्थलाई तीन भागमा बुझ्न सकिन्छ:
१. इतिहासको यथार्थ (History as a Slaughterhouse):
कविताले इतिहासलाई एक "बधशाला" (slaughterhouse) को रूपमा चित्रण गर्छ। यसको अर्थ हो, इतिहास महान् विचार, सिद्धान्त वा नायकहरूको कथा होइन, बरु यो शक्ति र हिंसाको खेल हो। यहाँ केवल दुई पक्ष छन्: "कसाइहरू" (butchers) अर्थात् शक्तिमा हुनेहरू, जो हिंसा गर्छन्, र "मारिएकाहरू" (slain) अर्थात् कमजोरहरू, जो हिंसाको शिकार हुन्छन्। कविहरू र धर्मशास्त्रीहरूले सुनाउने वीरता र नैतिकताका कथाहरू केवल भ्रम हुन्, जसले यो क्रूर वास्तविकतालाई छोप्ने प्रयास गर्छन्।
२. बाँच्नको लागि क्रूर सल्लाह (The Pragmatic Advice):
जब इतिहासको वास्तविकता यति क्रूर छ भने, कविताले एक व्यावहारिक तर चिसो सल्लाह दिन्छ: यदि तिमीले यो खेलमा भाग लिनैपर्छ भने, पीडित नबन। "खुकुरी तिम्रो होस् र काटिन तयार घाँटी अरू कसैको" भन्नुको अर्थ हो, शक्ति आफ्नो हातमा लेऊ र आफूलाई बचाउन अरूलाई शिकार बनाउन नहिचकिचाऊ। यो एक म्याकियाभेलियन (Machiavellian) दृष्टिकोण हो, जहाँ अस्तित्व रक्षाको लागि नैतिकतालाई पछाडि छोडिन्छ।
३. उत्तम मार्ग: तटस्थ द्रष्टा (The Best Path: The Detached Observer):
कविताको अन्तिम भागले सबैभन्दा उत्तम विकल्प प्रस्तुत गर्छ। त्यो हो—हिंसाको खेलमा भाग नलिनु, तर टाढा एक "सुरक्षित कुना" (safe niche) बाट त्यसलाई हेर्नु। यो द्रष्टा शक्तिले उन्मत्त मानिसहरूको कोलाहलबाट टाढा रहन्छ र केवल घटनाक्रमलाई नियाल्छ। तर यो केवल साधारण अवलोकन होइन। द्रष्टाले "बगेको रगतले बनाएको सुन्दर गुलाफी आकृति" (beautiful rosettes of spilled blood) देख्छ। यसको अर्थ हो, उसले त्यो क्रूरता र पीडामा पनि एक प्रकारको सौन्दर्य, ढाँचा वा बौद्धिक ज्ञान फेला पार्छ। "पाना र भुइँ" (page and floor) ले यो सङ्केत गर्छ कि यो हिंसा वास्तविक (भुइँमा) पनि छ र यसलाई लिपिबद्ध (पानामा) पनि गरिन्छ, जस्तै कि इतिहास, कला वा दर्शनको रूपमा। यो द्रष्टा भनेको इतिहासकार, कलाकार वा दार्शनिक हो।
सारांश (Summary)
यो कविताले इतिहासलाई नायक र खलनायकको कथाको रूपमा नभई, शक्ति र हिंसाको एक अनन्त चक्र भएको बधशालाको रूपमा चित्रण गर्छ। यसले तर्क गर्छ कि इतिहासमा केवल दुई भूमिकाहरू छन्: शक्तिको प्रयोग गर्ने (कसाइ) र शक्तिको शिकार हुने (मारिएका)। कविताले पहिले एक क्रूर सल्लाह दिन्छ कि यदि बाँच्नु छ भने, शक्ति आफ्नो हातमा लिनुपर्छ। तर, अन्त्यमा यसले सबैभन्दा उत्तम मार्ग भनेको यस क्रूरताबाट टाढा रहेर एक तटस्थ द्रष्टा बन्नु हो भन्छ। यो द्रष्टाले हिंसा र पीडालाई टाढाबाट हेर्छ र त्यसको त्रासदीमा पनि एक प्रकारको बौद्धिक वा कलात्मक सौन्दर्य फेला पार्छ। यो कविता शक्ति, अस्तित्व र एक हिंसक संसारमा बौद्धिक वा कलाकारको नैतिक रूपमा अस्पष्ट भूमिकामाथिको एक गहिरो र निन्दनीय टिप्पणी हो।
एक गहिरो दार्शनिकको रूपमा उपमा (Analogy as a Deep Philosopher)
उपमा: ब्रह्माण्डीय सूक्ष्मदर्शी (The Cosmic Microscope)
कल्पना गर्नुहोस्, एक दार्शनिकले एउटा शक्तिशाली सूक्ष्मदर्शी (microscope) बाट एउटा पेट्री डिश (petri dish) मा रहेको जीवनलाई हेरिरहेका छन्।
बधशाला (The Slaughterhouse): त्यो पेट्री डिश नै "इतिहास" हो। त्यहाँभित्र रहेका सूक्ष्मजीवहरू सीमित स्रोतका लागि निरन्तर सङ्घर्ष गरिरहेका छन्। केही बलिया जीवहरू ("कसाइहरू") कमजोर जीवहरूलाई ("मारिएकाहरू") खान्छन्। यो उनीहरूको अस्तित्वको क्रूर खेल हो।
कवि र धर्मशास्त्रीका कथाहरू (The Fables): यदि ती जीवहरू सोच्न सक्थे भने, उनीहरूले आफ्नो अस्तित्वलाई अर्थ दिन वीर पुर्खाहरू वा दयालु निर्माताका कथाहरू बनाउँथे। तर सूक्ष्मदर्शीबाट हेरिरहेको दार्शनिकलाई थाहा छ कि यो केवल जीवविज्ञानको निर्मम नियम हो।
खुकुरी र घाँटी (The Cleaver and the Throat): कविताको पहिलो सल्लाह भनेको पेट्री डिशभित्रको कुनै जीवलाई यसो भन्नु जस्तै हो: "यदि बाँच्नु छ भने, अरूले तिमीलाई खानुअघि तिमीले अरूलाई खाने क्षमता विकास गर। शिकारी बन, शिकार होइन।"
सुरक्षित कुना र द्रष्टा (The Safe Niche and the Observer): तर कविताको वास्तविक नायक त्यो जीव होइन, बरु सूक्ष्मदर्शी पछाडिको दार्शनिक हो। ऊ त्यो पेट्री डिशको सङ्घर्षबाट पूर्णतया अलग, "सुरक्षित कुना" अर्थात् प्रयोगशालामा छ। उसलाई कुनै खतरा छैन। ऊ शक्तिले बौलाएका जीवहरूको "कोलाहल" बाट टाढा छ।
सुन्दर गुलाफी आकृतिहरू (The Beautiful Rosettes): दार्शनिकले त्यो जीवन-मरणको खेल हेर्छ। जब एउटा जीव अर्कोद्वारा खाइन्छ, त्यसको कोषिकाबाट तरल पदार्थहरू बाहिर निस्कन्छन् र सूक्ष्मदर्शीको लेन्समुनि सुन्दर र जटिल आकृतिहरू ("गुलाफी आकृति") बनाउँछन्। दार्शनिकले केवल मृत्यु देख्दैन; उसले ढाँचाहरू, प्रणालीहरू, र जीवन तथा क्षयको आधारभूत नियमहरू देख्छ। उसले यी अवलोकनहरूलाई "पाना" (आफ्नो अनुसन्धानको नोट) मा रेकर्ड गर्छ, जबकि घटना पेट्री डिशको "भुइँ" मा घटिरहेको हुन्छ।
दार्शनिक निष्कर्ष:
यो उपमाले देखाउँछ कि दार्शनिक वा बौद्धिक व्यक्ति मानव इतिहासको तत्कालको क्रूरताबाट टाढा रहन्छ। उसको भूमिका हस्तक्षेप गर्नु होइन, बरु अवलोकन गर्नु, ढाँचाहरू पहिचान गर्नु र शक्ति, हिंसा र अस्तित्वको अन्तर्निहित सिद्धान्तहरू बुझ्नु हो। यस प्रक्रियामा, उसले कच्चा पीडालाई ज्ञान, सिद्धान्त वा कलामा रूपान्तरण गर्छ। तर यसले कविताको सबैभन्दा गहिरो नैतिक प्रश्न पनि खडा गर्छ: के अरूको पीडाबाट बौद्धिक वा कलात्मक आनन्द लिनु, विशेष गरी जब आफू सुरक्षित स्थानमा छ, एक उच्च समझ हो, वा यो एक नैतिक पलायन हो? के द्रष्टा पनि अप्रत्यक्ष रूपमा त्यो हिंसाको एक भाग हो?
Comments
Post a Comment