यो एक गहन र विचारोत्तेजक भनाइ हो, जसले जीवन, मृत्यु र वृद्धावस्थाबारे हाम्रो सामान्य धारणालाई चुनौती दिन्छ।
मृत्यु: यसलाई नकारात्मक रूपमा हेरिएको छैन। मृत्युले जीवनका सबै दुःख, कष्ट र पीडाहरूको अन्त्य गर्छ। यसले हामीबाट सुखद अनुभवहरू त खोस्छ, तर ती अनुभवहरूको चाहना वा तृष्णालाई पनि समाप्त गरिदिन्छ। यसरी, मृत्यु एक प्रकारको मुक्ति हो, जहाँ न सुखको आसक्ति रहन्छ, न दुःखको भय।वृद्धावस्था: यसलाई सबैभन्दा ठूलो दुःख वा "परम दुष्टता" को रूपमा चित्रण गरिएको छ। वृद्धावस्थाले शारीरिक र मानसिक रूपमा कमजोर बनाउँछ, जसकारण हामीले जीवनका आनन्दहरू उपभोग गर्न सक्दैनौं। तर, ती आनन्दहरूको चाहना (भोक वा तृष्णा) भने हाम्रो मनमा जीवितै रहन्छ। यो अतृप्त चाहनाले नै थप पीडा दिन्छ। साथै, वृद्धावस्थाले विभिन्न रोगव्याधि र शारीरिक दुर्बलताहरू पनि सँगै ल्याउँछ, जसले जीवनलाई कष्टकर बनाउँछ।मानवीय विरोधाभास: यति हुँदाहुँदै पनि, मानिसहरू मृत्युसँग डराउँछन्, जुन वास्तवमा दुःखबाट मुक्ति हो (यस तर्क अनुसार)। अनि, मानिसहरू लामो आयु, अर्थात् वृद्धावस्थाको कामना गर्छन्, जुन वास्तवमा दुःख र कष्टको भण्डार हो। यो मानव मनोविज्ञानको एक गहिरो विरोधाभास हो।
सुख र दुःखको प्रकृति: के सुख केवल इन्द्रियहरूको सन्तुष्टिमा निहित छ? के दुःखको अभाव नै सुख हो? मृत्युले दुःखको अभाव सुनिश्चित गर्छ, तर जीवनको अनुपस्थितिमा त्यसको के अर्थ? वृद्धावस्थाले सुख भोग्ने क्षमता खोस्छ तर तृष्णा बाँकी राख्छ, जुन बौद्ध दर्शनमा उल्लेखित दुःखको मूल कारण (तृष्णा) सँग मिल्दोजुल्दो छ।जीवनको मूल्य: के जीवनको मूल्य केवल सुखभोगमा छ? यदि हो भने, वृद्धावस्था साँच्चै नै अर्थहीन र कष्टप्रद हुन सक्छ। तर यदि जीवनको मूल्य ज्ञान, अनुभव, सम्बन्ध वा आध्यात्मिक विकासमा छ भने, वृद्धावस्थाले पनि केही मूल्य बोकेको हुन सक्छ, यद्यपि शारीरिक पीडाहरूले त्यसलाई ओझेलमा पार्न सक्छन्।मृत्युको भय र जीवनप्रतिको मोह: हामी मृत्युसँग किन डराउँछौं? के यो अज्ञातको भय हो, वा अस्तित्वको अन्त्यको? यो भनाइले मृत्युलाई तार्किक रूपमा "असल" देखाउन खोजे पनि, हाम्रो जैविक र भावनात्मक संरचनाले जीवनलाई नै प्राथमिकता दिन्छ। यो मोह (अस्तित्वप्रतिको आसक्ति) नै हो जसले हामीलाई पीडादायी वृद्धावस्था स्वीकार गर्न बाध्य तुल्याउँछ, तर सहज मृत्युबाट भाग्न प्रेरित गर्छ।इच्छा र सन्तुष्टिको द्वन्द्व: वृद्धावस्थाको त्रासदी भनेको इच्छाशक्ति जीवित रहनु तर त्यसलाई पूरा गर्ने सामर्थ्य नहुनु हो। यो एक प्रकारको मनोवैज्ञानिक यातना हो। यसको विपरीत, मृत्युले इच्छा र सामर्थ्य दुवैको अन्त्य गर्छ, जसले एक प्रकारको शून्यता वा शान्ति (यदि नकारात्मक रूपमा नलिने हो भने) ल्याउँछ।तर्क र भावनाको लडाइँ: तार्किक रूपमा, यो भनाइले मृत्युलाई वृद्धावस्थाभन्दा उत्तम देखाउँछ। तर भावनात्मक रूपमा, हामी जीवनसँग जोडिएका हुन्छौं र यसलाई लम्ब्याउन चाहन्छौं, चाहे त्यो जतिसुकै कष्टपूर्ण किन नहोस्। यो हाम्रो विवेक र हाम्रो आदिम प्रवृत्ति बीचको निरन्तर संघर्ष हो।
मृत्यु: कल्पना गर्नुहोस् तपाईं एउटा भव्य भोजमा हुनुहुन्छ। तपाईंले पेटभरि खानुभयो, तृप्त हुनुभयो। अब भोज सकियो, तपाईं घर जानुहुन्छ। तपाईंलाई थप खानेकुराको चाहना छैन, किनकि तपाईं सन्तुष्ट हुनुहुन्छ। भोजका सबै परिकारहरू (असल कुराहरू) सकिए, तर तीप्रतिको तपाईंको भोक (चाहना) पनि शान्त भयो। तपाईं अब भोकको पीडाबाट मुक्त हुनुहुन्छ।वृद्धावस्था: अब कल्पना गर्नुहोस्, तपाईं त्यही भव्य भोजमा हुनुहुन्छ। तपाईंको अगाडि अनेकौं स्वादिष्ट परिकारहरू छन् (जीवनका आनन्दहरू)। तर तपाईंलाई ती खानेकुराहरू खानबाट वञ्चित गरिएको छ, वा तपाईंको पाचन प्रणाली यति कमजोर छ कि तपाईंले ती पचाउन सक्नुहुन्न। तपाईंलाई ती परिकारहरूको तीव्र भोक (तृष्णा) छ, तर तपाईं खान सक्नुहुन्न। यो अतृप्त भोकले तपाईंलाई पीडा दिन्छ। साथै, लामो समय भोकै बस्दा तपाईंलाई पेट दुख्ने, कमजोरी हुने जस्ता अन्य शारीरिक कष्टहरू (वृद्धावस्थाका रोगहरू) पनि थपिन्छन्।
Comments
Post a Comment