प्राध्यापकीय अनुवाद र व्याख्या:
यो उद्धरणले कलाको एक गहन र विचारोत्तेजक उद्देश्यलाई औंल्याउँछ।
नेपाली अनुवाद:
"कलाको उद्देश्य भनेको (प्रचलित) उत्तरहरूद्वारा छोपिएका (वा ओझेलमा पारिएका) प्रश्नहरूलाई उजागर गर्नु (वा सतहमा ल्याउनु) हो।"
प्राध्यापकीय व्याख्या:
यो उद्धरण प्रख्यात अमेरिकी लेखक जेम्स बाल्डविनको हुनसक्ने सम्भावना छ, यद्यपि यसको सटीक स्रोतमा कहिलेकाहीँ बहस हुने गर्छ। यसले कलाको भूमिकालाई परम्परागत सौन्दर्यशास्त्रभन्दा माथि उठाएर एक बौद्धिक र सामाजिक उत्प्रेरकको रूपमा प्रस्तुत गर्दछ।
१. "कलाको उद्देश्य..." (The purpose of art...)
* यहाँ 'कला' ले चित्रकला, साहित्य, सङ्गीत, नाटक, चलचित्र, मूर्तिकला आदि सबै सृजनात्मक अभिव्यक्तिलाई समेट्छ। यसको उद्देश्य केवल मनोरञ्जन वा सौन्दर्यको प्रस्तुति मात्र होइन।
२. "...उत्तरहरूद्वारा छोपिएका (वा ओझेलमा पारिएका) प्रश्नहरूलाई..." (...the questions that have been hidden by the answers...)
* "उत्तरहरू" (Answers): यहाँ 'उत्तरहरू' भन्नाले समाजमा स्थापित मान्यताहरू, परम्परागत सोच, रुढिवादी धारणाहरू, स्वयंसिद्ध मानिएका सत्यहरू, वा दैनिक जीवनका सहज र सतही समाधानहरूलाई बुझाउँछ। यी 'उत्तरहरू'ले हामीलाई सोच्नबाट रोक्छन्, किनकि हामीलाई लाग्छ कि हामीले सबै कुरा बुझिसकेका छौं वा समस्याको समाधान भइसकेको छ। यस्ता 'उत्तरहरू'ले प्रायः यथास्थितिलाई बलियो बनाउँछन् र गहिरो छानबिनलाई निरुत्साहित गर्छन्।
* "छोपिएका प्रश्नहरू" (Hidden questions): यी 'उत्तरहरू' को सतहमुनि लुकेका आधारभूत, मौलिक, र प्रायः असहज प्रश्नहरू हुन्। यी प्रश्नहरूले हाम्रो समाज, मूल्य-मान्यता, सम्बन्ध, र अस्तित्वको बारेमा सोच्न बाध्य पार्छन्। तर, 'प्रचलित उत्तरहरू' ले यति बलियोसँग जरा गाडेका हुन्छन् कि यी महत्वपूर्ण प्रश्नहरू ओझेलमा पर्छन् वा जानाजान दबाइन्छन्।
३. "...उजागर गर्नु (वा सतहमा ल्याउनु) हो।" (...is to lay bare.)
* "उजागर गर्नु" (Lay bare): कलाले यी दबाइएका वा बिर्सिएका प्रश्नहरूलाई पुनः सतहमा ल्याउँछ। यसले हामीलाई हाम्रो आरामदायी सोचको दायराबाट बाहिर निकाल्छ। कलाले परिचित कुराहरूलाई अपरिचित दृष्टिकोणबाट प्रस्तुत गरेर, विडम्बनाहरू देखाएर, वा भावनात्मक रूपमा हामीलाई हल्लाएर ती 'उत्तरहरू' को वैधतामाथि प्रश्न उठाउन प्रेरित गर्छ। यसले हामीलाई सोध्न बाध्य पार्छ: के हामीले स्वीकारेका 'उत्तरहरू' साँच्चै सही छन्? के त्यहाँ अरू कुनै दृष्टिकोण वा सत्य हुन सक्दैन?
संक्षेपमा: कलाले हामीलाई आत्मसन्तुष्ट हुनबाट जोगाउँछ। जब समाज वा व्यक्तिले केही कुरालाई अन्तिम 'उत्तर' मानेर त्यसमाथि प्रश्न गर्न छोड्छ, तब कलाले त्यही 'उत्तर' भित्र लुकेर बसेका वा त्यस 'उत्तर'ले दबाएका प्रश्नहरूलाई खोतलेर बाहिर निकाल्छ, ताकि हामी पुनः सोच्न, बहस गर्न र गहिरो सत्यको खोजी गर्न सकौँ। कलाले यथास्थितिलाई चुनौती दिन्छ र आलोचनात्मक चेतना जगाउँछ।
दैनिक जीवनको उदाहरण:
मानौं, हाम्रो समाजमा एउटा 'प्रचलित उत्तर' छ: "धेरै पैसा कमाउनु र भौतिक रूपमा सफल हुनु नै जीवनको अन्तिम लक्ष्य हो र यसैले खुशी ल्याउँछ।" यो 'उत्तर' धेरैले स्वीकारेका हुन्छन् र यसैको पछि दौडिरहेका हुन्छन्।
यस 'उत्तर'ले लुकाएका प्रश्नहरू के हुन सक्छन्?
"के पैसाले साँच्चै स्थायी खुशी किन्न सक्छ?"
"सफलताको परिभाषा के हो? के यो केवल भौतिक उपलब्धिमा सीमित छ?"
"यो दौडमा हामीले के-के गुमाइरहेका छौं – सम्बन्ध, स्वास्थ्य, मानसिक शान्ति, मानवीय मूल्य?"
"के कम पैसामा पनि अर्थपूर्ण र सन्तोषजनक जीवन जिउन सकिँदैन?"
"यो सफलताको दौडले समाजमा कस्तो असमानता र तनाव सिर्जना गरिरहेको छ?"
अब, एउटा कला (जस्तै, एउटा चलचित्र, उपन्यास, गीत, वा चित्र) ले यस विषयलाई कसरी प्रस्तुत गर्न सक्छ:
चलचित्र: एउटा चलचित्रले अत्यन्त धनी तर एक्लो, दुःखी र सम्बन्धविहीन पात्रको कथा देखाउन सक्छ। वा, अर्कोतर्फ, सीमित स्रोतसाधनमा पनि समुदाय र प्रेममा रमाएको पात्रको कथा देखाउन सक्छ।
गीत: कुनै गीतले भौतिकवादको खोक्रोपन र मानवीय सम्बन्धको महत्वबारे मार्मिक शब्दहरूमा गाउन सक्छ।
उपन्यास: एउटा उपन्यासले पैसा कमाउने होडमा नैतिक पतन भएको पात्र वा सादा जीवनमा उच्च विचार राख्ने पात्रको जीवनलाई गहिराइमा चित्रण गर्न सक्छ।
यसरी, त्यो चलचित्र, गीत वा उपन्यासले माथि उल्लेखित 'प्रचलित उत्तर' ("धेरै पैसा = खुशी") माथि प्रश्न उठाउँछ र दर्शक/श्रोता/पाठकलाई ती "लुकाइएका प्रश्नहरू" ("के खुशी साँच्चै पैसामा छ?", "जीवनको अर्थ के हो?") बारे सोच्न बाध्य पार्छ। कलाले हामीलाई तत्कालको 'उत्तर' माथि सन्देह गर्न र गहिरो सत्यको खोजी गर्न प्रेरित गर्छ।
यो कलाको एक महत्वपूर्ण सामाजिक र बौद्धिक कार्य हो।
Comments
Post a Comment