Childhood is measured out by sounds and smells and sights, before the dark hour of reason grows.”

यो उद्धरणले बाल्यकालको अनुभवको प्रकृति र वयस्कतामा प्रवेश गर्दा हुने परिवर्तनलाई सुन्दर ढंगले प्रस्तुत गर्दछ।

नेपाली अनुवाद:

"बाल्यकाललाई ध्वनि, गन्ध र दृश्यहरूले नै मापन (वा परिभाषित) गर्दछन्, जबसम्म तर्कको त्यो (केही हदसम्म) छायाँ पार्ने (वा गम्भीर) प्रहर विकसित हुँदैन।"

---

प्राध्यापकीय व्याख्या:

यो उद्धरणले बाल्यकालको संसारलाई एक इन्द्रिय-प्रधान (sensory-dominant) अवस्थाको रूपमा चित्रण गर्दछ, जहाँ बालबालिकाले आफ्नो वरपरको संसारलाई प्रत्यक्ष इन्द्रिय अनुभवहरू मार्फत बुझ्छन् र सम्झन्छन्।

१. "बाल्यकाललाई ध्वनि, गन्ध र दृश्यहरूले नै मापन (वा परिभाषित) गर्दछन्..."
* इन्द्रिय अनुभवको प्रधानता: बालबालिकाको लागि, संसार अमूर्त विचार वा तार्किक विश्लेषणभन्दा पनि ठोस, तत्काल र जीवन्त इन्द्रिय अनुभवहरूको संग्रह हो। आमाको आवाज (ध्वनि), माटो वा विशेष परिकारको बास्ना (गन्ध), खेलौनाको रङ वा घरको आँगन (दृश्य) – यिनै कुराहरूले उनीहरूको प्रारम्भिक जीवनका सम्झना र अनुभवहरूलाई आकार दिन्छन्।
* "मापन गर्नु": यहाँ 'मापन गर्नु' को अर्थ बाल्यकालका चरणहरू वा अनुभवहरूको तीव्रता यी इन्द्रियगत छापहरूद्वारा नै निर्धारण हुनु हो। कुन गन्धले कस्तो अनुभूति गरायो, कुन आवाजले डर वा खुशी जगायो – यिनै कुरा बाल्यकालका महत्वपूर्ण 'माइलस्टोन' बन्छन्।

२. "...जबसम्म तर्कको त्यो (केही हदसम्म) छायाँ पार्ने (वा गम्भीर) प्रहर विकसित हुँदैन।"
* "तर्कको प्रहर" (hour of reason): यसले त्यो उमेर वा अवस्थालाई सङ्केत गर्छ जब बच्चाले तार्किक रूपमा सोच्न, विश्लेषण गर्न, प्रश्न गर्न, र कारण-कार्य सम्बन्ध बुझ्न थाल्छ। यो वयस्कतातिरको यात्राको एक महत्वपूर्ण चरण हो।
* "छायाँ पार्ने" (dark): यहाँ 'dark' शब्दले नकारात्मक अर्थमा 'अन्धकारमय' भन्न खोजेको होइन। बरु, यसले इन्द्रियहरूको त्यो प्रत्यक्ष, अविवेचित (unfiltered) अनुभवमाथि तर्कको एक प्रकारको 'पर्दा' वा 'प्रशोधन तह' (processing layer) थपिनुलाई सङ्केत गर्छ। जब तर्क विकसित हुन्छ, संसारलाई हेर्ने दृष्टिकोण अलि जटिल, विश्लेषणात्मक र कहिलेकाहीँ कम जादुमयी बन्न सक्छ। इन्द्रियहरूको त्यो निश्छल, सहज ग्रहणशीलतामाथि तर्कको 'छायाँ' पर्न थाल्छ।
* "गम्भीर": 'Dark' लाई 'गम्भीर' वा 'सोचमग्न' प्रहरको रूपमा पनि बुझ्न सकिन्छ। बालसुलभ चञ्चलता र सहजता कम हुँदै जान्छ, र जीवनलाई अलि गम्भीरतापूर्वक हेर्न थालिन्छ।
* परिवर्तन: तर्कको विकासले संसारलाई बुझ्ने तरिका नै बदलिदिन्छ। पहिले जे कुरा केवल इन्द्रियले अनुभव गरिन्थ्यो, अब त्यसको पछाडिको 'किन' र 'कसरी' खोज्न थालिन्छ। यसले बाल्यकालको त्यो सहज, इन्द्रिय-आधारित संसारलाई क्रमशः पछाडि पार्दै लैजान्छ।

संक्षेपमा: बाल्यकाल एक यस्तो सुनौलो समय हो जहाँ संसार इन्द्रियहरू मार्फत सोझै र तीव्रताका साथ अनुभव गरिन्छ। यो अनुभव तर्क र विश्लेषणको 'प्रशोधन' बाट मुक्त हुन्छ। जब तर्कशक्ति बढ्दै जान्छ, त्यो निश्छल र प्रत्यक्ष इन्द्रिय अनुभव क्रमशः कम हुँदै जान्छ वा तर्कको आवरणले छोपिँदै जान्छ।

---

दैनिक जीवनको उदाहरण:

• वर्षाको अनुभव:

  • बाल्यकालमा: वर्षाको पहिलो थोपा माटोमा पर्दा आउने सुगन्ध, टप-टप पानी परेको आवाज, पानीमा उफ्रिँदा देखिने पानीका छिटाका दृश्यहरू, र पानीमा भिज्दा हुने स्पर्शको अनुभूति – यी नै वर्षाका प्रमुख अनुभव हुन्। बच्चा पानीमा रमाउँछ, त्यसको कारण वा परिणामबारे सोच्दैन।

  • तर्क विकसित भएपछि (वयस्कतामा): उही वर्षा पर्दा, "ओहो, पानी पर्‍यो, अब बाटो हिलो हुन्छ होला," "छाता लिनुपर्‍यो नत्र रुझ्छु र बिरामी परिन्छ," "किसानलाई त फाइदा भयो होला," "कति पानी पर्‍यो भनेर नाप्नुपर्‍यो" जस्ता तार्किक विचारहरू आउन थाल्छन्। त्यो निश्छल, इन्द्रियगत आनन्दमाथि व्यवहारिकता र विश्लेषण हावी हुन थाल्छ।

• कुनै विशेष स्थानको सम्झना:

  • बाल्यकालमा: हजुरआमाको घर आँगनमा फुलेको पारिजातको फूलको गन्ध, बेलुका कथा सुनाउँदा हजुरआमाको न्यानो काखको स्पर्श, र आँगनको डिलबाट देखिने डाँडाको दृश्य ले भरिएको हुन्छ। यी सम्झनाहरू तीव्र र भावनात्मक हुन्छन्।

  • तर्क विकसित भएपछि: त्यही ठाउँबारे सोच्दा, "त्यो घर अब पुरानो भयो होला," "त्यहाँ पुग्न कति समय लाग्छ?" "जग्गाको भाउ कति पुग्यो होला?" जस्ता विचार आउन सक्छन्, जसले त्यो प्रारम्भिक इन्द्रियगत अनुभवलाई केही हदसम्म ओझेलमा पार्छ।

---

उपमा (Analogy):

यसलाई एउटा क्यामेराको लेन्स र त्यसमा थपिने विभिन्न फिल्टरहरू सँग तुलना गर्न सकिन्छ:

• बाल्यकालको इन्द्रिय अनुभव: यो भनेको क्यामेराले बिना कुनै फिल्टर, जस्ताको तस्तै, प्रकृतिको रङ, प्रकाश र विवरणलाई सोझै कैद गर्नु जस्तै हो। तस्वीर जीवन्त, कच्चा (raw) र प्रत्यक्ष हुन्छ।

• "तर्कको प्रहर": यो भनेको त्यही क्यामेराको लेन्समा विभिन्न फिल्टरहरू (जस्तै, सेपिया टोन, ब्ल्याक एन्ड ह्वाइट, वा अन्य विश्लेषणात्मक फिल्टर) थप्नु जस्तै हो। फिल्टर थपेपछि तस्वीरको मुड, अर्थ र प्रस्तुति बदलिन्छ। त्यो कच्चा, प्रत्यक्ष अनुभव अब प्रशोधित र व्याख्यायित हुन्छ। रङहरू अर्कै देखिन सक्छन्, वा प्रकाशको प्रभाव फरक पर्न सक्छ। तस्वीर अझै पनि त्यही दृश्यको हो, तर त्यसलाई हेर्ने र बुझ्ने तरिका बदलिएको हुन्छ, र त्यो प्रारम्भिक, अविवेचित सौन्दर्य केही हदसम्म "छायाँमा" पर्न सक्छ।

तर्कले हामीलाई संसार बुझ्न र त्यसमा बाँच्न मद्दत गर्छ, तर यस क्रममा बाल्यकालको त्यो निश्छल र प्रत्यक्ष इन्द्रिय अनुभवको तीव्रता र जादु भने कता-कता हराउँदै जान्छ।